Dieta bezglutenowa w chorobie Hashimoto – tak czy nie? Aktualny stan wiedzy.

Wracasz od endokrynologa. Zdiagnozowano u ciebie chorobę Hashimoto i kompletnie nie wiesz, co masz jeść, a czego nie? Nie tylko ty. Wiele osób tak ma.

Co robisz?
a. przeszukujesz Internet
b. kupujesz mądre książki
c. pytasz lekarza / dietetyka
d. zadajesz pytanie na forum lub na FB

Ogarnia cię niepokój, bo znaczna część źródeł twierdzi, że musisz przestrzegać diety bezglutenowej? Spokojnie.

Czy dieta bezglutenowa w Hashimoto redukuje objawy?

I tak i nie. Warto wiedzieć, ze chorobie Hashimoto dość często towarzyszy celiakia (czyli nietolerancja glutenu). Mamy więc do czynienia z sytuacją, gdy dwie choroby się nakładają. Nieleczona celiakia może zwiększać zapotrzebowanie organizmu na lewotyroksynę (czyli lek, który najprawdopodobniej bierzesz, jeśli masz Hashimoto i niedoczynność tarczycy).

Celiakia często prowadzi też do wypadania włosów, pogorszenia wyglądu i kondycji skóry, przewlekłego zmęczenia, pogorszenia nastroju, niepłodności – czyli symptomów, które mogą również występować w samym Hashimoto.

Jeśli jesteś w takiej sytuacji i przejdziesz na dietę bezglutenową, objawy zaczną stopniowo ustępować, a zapotrzebowanie na leki prawdopodobnie zmniejszy się. Ale uwaga! Wcale nie oznacza to, że leczysz dietą Hashimoto, tylko to, że twoje jelita (które nie tolerują glutenu) powoli wracają do siebie.

Krótko mówiąc: część z osób chorujących na Hashimoto, które poczuły się lepiej po wdrożeniu diety bezglutenowej, prawdopodobnie tak naprawdę miała celiakię, tylko wcale o tym nie wiedziała.

Czy można być chorym na celiakię i nie wiedzieć o tym?

Można. Objawy celiakii bywają dość niespecyficzne*, a u niektórych osób tak skąpe, że od ich wystąpienia do prawidłowej diagnozy często mija dużo czasu. A celiakia to też przecież nie jedyna choroba glutenozależna (czyli taka, w której przyczyną objawów jest kontakt z glutenem). Na gluten można mieć też np. alergię i nadwrażliwość.

Zaniedbanie celiakii grozi niestety licznymi powikłaniami (np. niepłodnością) a także oczywiście negatywnie wpływa na nasze samopoczucie i komfort życia. Celiakia jest częstsza u osób, które chorują na inne schorzenie autoimmunologiczne oraz u osób ze specyficznymi genami.
Jeśli masz celiaków w rodzinie, albo chorujesz na jakąś chorobę autoimmunologiczną (np. zapalenie tarczycy Hashimoto) naprawdę warto iść do lekarza i przebadać się pod tym kątem. Dieta bezglutenowa w Hashimoto, przy jednoczesnej celiakii jak najbardziej ma sens!

* objawy celiakii to nie tylko problemy z przewodem pokarmowym, ale też np. zmęczenie, chudnięcie, zaburzenia psychologiczne, ginekologiczne a nawet neurologiczne.

Czy dieta bezglutenowa jest wskazana w chorobach autoimmunologicznych?

Nie ma dobrej odpowiedzi na to pytanie. To założenie wśród ekspertów w dziedzinie żywienia ma zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników.
To prawda, że dieta bezglutenowa może poprawiać stan lub samopoczucie pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi (np. Hashimoto). Może, ale nie musi. Temat jest dość kontrowersyjny i nadal wymaga wielu badań. Na razie część wniosków wysnuto jedynie na podstawie obserwacji lub opisów pojedynczych przypadków.

Jeśli chodzi o pacjentów z Hashimoto, to istnieje teoria, że eliminacja glutenu może łagodzić stan zapalny w tarczycy. W literaturze pojawiają się też doniesienia o redukcji poziomu przeciwciał atakujących tarczycę, po zastosowaniu diety bezglutenowej u niektórych pacjentów.
No ale właśnie: niektórych. W swojej pracy zawodowej spotkałam zarówno osoby, które odczuły wyraźne korzyści po wdrożeniu diety bez glutenu, jak również takie, które nie poczuły żadnej różnicy (różnicy nie było też widać w badaniach), a niektóre nawet czuły się gorzej.

Przyczyny i mechanizmy chorób autoimmunologicznych są nadal zbyt mało poznane, by formułować wnioski i konkretne zalecenia dietetyczne. To znaczy zalecenia formułować można, ale to, czy pomogą, to inna kwestia :). Prawdopodobnie wśród pacjentów istnieje pewne zróżnicowanie – coś co wyjaśnia, dlaczego niektórzy dobrze reagują na dietę bez glutenu, a inni nie.

[Taka ciekawostka: w jednym z badań nad pacjentami z łuszczycą (chorobą skóry o podłożu autoimmuologicznym), wykazano, że 14% z nich miało jednocześnie podwyższony poziom przeciwciał przeciwko gliadynie (czyli jednemu z białek glutenowych). U tych pacjentów wprowadzenie diety bezglutenowej przyniosło pozytywne skutki.]

Wracając jednak do naszej tarczycy:
Na dzień dzisiejszy nie ma rekomendacji, które nakazywałyby rutynowe wprowadzenie diety bezglutenowej w Hashimoto.

Mówiąc po ludzku: brakuje dowodów na to, że trzeba wykluczyć gluten, jeśli choruje się na Hashimoto i generalnie się tego nie zaleca (a przynajmniej nie „z marszu”, każdemu).
Jeśli masz Hashimoto, warto jednak  (nawet rutynowo, jeśli czujesz się dobrze) zrobić badania i wykluczyć ewentualną chorobą glutenozależną.

Czy dieta bezglutenowa w Hashimoto może zaszkodzić?

Tak, jeśli jest prowadzona bez niezbędnej wiedzy i umiejętności. Źle skomponowana dieta może spowodować niedobory pokarmowe (także składników bardzo potrzebnych w Hashimoto).
Pamiętajmy, że dieta ma ogromny wpływ na stan naszej mikroflory jelitowej, odporność, kondycję skóry czy stan kości.
Przed wprowadzeniem diety eliminacyjnej należy zawsze potwierdzić, czy rzeczywiście jest potrzebna oraz zaplanować ją tak, by nie spowodowała żadnych szkód.

Dlaczego niektórzy dietetycy zalecają dietę bezglutenową w Hashimoto?

Z różnych powodów. Np:

• Trochę wyprzedzają czas, nie czekając na wyniki trwających badań.
• Przenoszą doświadczenie z pacjentami, którym dieta pomogła, na wszystkich innych.
• Sami chorują na choroby autoimmunologiczne i dobrze się czują na diecie bezglutenowej, więc zakładają, że zalecając ją, pomogą innym.
• Głęboko wierzą w zasadność eliminacji glutenu w chorobach autoimmunologicznych i uważają, że to tylko kwestia czasu, gdy badania ją potwierdzą na 100%.
• Ulegają wpływowi pacjentów, którzy na podstawie informacji z książek i Internetu chętnie samodiagnozują celiakię i wszelakie nietolerancje pokarmowe.

Pseudospecjalistów i „ekspertów” bez wykształcenia, którzy wiedzę czerpią z mediów społecznościowych i nie-naukowych serwisów internetowych, nigdzie jej nie weryfikują, a potem szeroko propagują ją swoimi kanałami – pozwolę sobie pominąć.

Czy to na pewno nietolerancja glutenu?

Bywa, że dietetycy po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem mylnie oceniają objawy i podejmują decyzję o wprowadzeniu diety bez potwierdzenia tego badaniami (bo szkoda czasu, bo pacjent z jakiegoś powodu nie chce, bo sprawa jest „oczywista”…). A tymczasem:

• Wzdęcia czy biegunki to nie musi być efekt nietolerancji glutenu, ale np. nietolerancji FODMAP (pisałam o tym więcej w poprzednim odcinku cyklu o glutenie).
• Przewlekłe zmęczenie, charakterystyczne dla celiakii, może być wynikiem anemii.
• Trudności z zajściem w ciążę u kobiety z Hashimoto mogą być spowodowane współistniejącym zespołem policystycznych jajników, a nie jedzeniem glutenu…

…a to tylko niektóre przykłady.

Diagnostyka w gabinecie dietetyka

Wywiad żywieniowy i zdrowotny to często za mało, by w pełni poznać pacjenta i jego stan zdrowia, szczególnie, jeśli w grę wchodzą tak skomplikowane zagadnienia jak schorzenia autoimmunologiczne (w tym Hashimoto).

W naszym kraju dietetycy nie przeprowadzają samodzielnie diagnostyki (np. badań krwi czy USG) ani nie wystawiają skierowań na badania (no chyba, że dietetyk jest jednocześnie praktykującym lekarzem). A badania potrzebne są i to bardzo. Nawet najbardziej doświadczony specjalista nie jest w stanie zdiagnozować celiakii, anemii, czy nietolerancji FODMAP, patrząc pacjentowi w oczy :).

Dobry dietetyk czy specjalista ds. żywienia, który podejrzewa, że pacjent może mieć celiakię lub inną chorobę glutenozależną, powinien odesłać go do lekarza w celu wykonania odpowiednich badań i postawienia diagnozy.

Gluten w chorobie Hashimoto

To w końcu jeść ten gluten, czy nie? Być może odnosisz wrażenie, że zniechęcam do przechodzenia na dietę bezglutenową. To nie do końca tak.
Niektóre osoby z Hashimoto mogą skorzystać na takiej zmianie, ale każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie.

Przypomnę jeszcze raz: dieta bezglutenowa w Hashimoto nie jest rutynowo polecana. Co jakiś czas jestem atakowana za to, że to mówię, ale taka jest aktualna opinia ekspertów, i taka będzie dopóki badania nie potwierdzą w 100% czegoś innego. To prawda, że niektórzy pacjenci czują się na niej lepiej i że niektórym może ona przynieść korzyści (przede wszystkim tym, którzy posiadają niezdiagnozowaną celiakię czy inne schorzenie, które wymaga eliminacji glutenu). Jednak to, że dieta bezglutenowa pomogła w jakimś zakresie nawet 100 osobom z Hashimoto nie znaczy, że należy ją bez wahania od razu zalecać setkom tysięcy.

Nie masz pojęcia, ile osób jest na diecie eliminacyjnej zupełnie niepotrzebnie. Dlatego zależy mi na przedstawieniu faktów i zaakcentowaniu, że decyzję o wykluczeniu glutenu należy podjąć świadomie i rozważnie – najlepiej po konsultacji ze specjalistą.

Co jeść w Hashimoto?

Gluten (lub jego brak) to jedno, ale dieta w chorobie Hashimoto to dość obszerne zagadnienie. Szczegółowe informacje, odpowiedzi na ważne pytania oraz przepisy znajdziecie w moich książkach 🙂

• Dieta w chorobie Hashimoto
• Hashimoto. Dieta i styl życia w chorobie 

tło: Pixabay

To już ostatni odcinek cyklu „Co z tym glutenem?”. Mam nadzieję, że artykuły uzupełniły waszą wiedzę i rozwiały wszystkie wątpliwości.

…A dla dociekliwych – wybrana bibliografia:

• Lerner A. i wsp., Going gluten free in non-celiac autoimmune diseases: the missing ingredient, Expert Review of Clinical Immunology, Volume 14, 2018, Issue 11, 873-875
• Liontiris M. i wsp., A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients. Points that need more investigation w: Nucl Med 2017, 20(1), str. 51-56
• Zakrzewska E. i wsp., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, w: BROMAT. CHEM. TOKSYKOL., XLVIII, 2015, 2, str. 117–127
• Michałowska J., Kontrowersje wokół glutenu, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017;8(3):103-111
• Lewandowska A., Dieta w chorobie Hashimoto, RM, 2018
• Lewandowska A., Hashimoto. Dieta i styl życia w chorobie, RM, 2019
• Gajewska D., Choroba Hashimoto – leczenie i żywienie, prezentacja z 17.05.2017, Wszechnica żywieniowa SGGW
• Kolchak N.A. i wsp., Prevalence of antigliadin IgA antibodies in psoriasis vulgaris and response of seropositive patients to a gluten-free diet, J Multidiscip Healthc. 2018; 11: 13–19.
• Elli L. i wsp., Diagnosis of gluten related disorders: Celiac disease, wheat allergy and non-celiac gluten sensitivity, World J Gastroenterol. 2015 Jun 21; 21(23): 7110–7119.