Związki fenolowe w profilaktyce raka

Związki fenolowe występują w żywności roślinnej i są bardzo zróżnicowaną grupą substancji o działaniu antyoksydacyjnym czy przeciwzapalnym. Wiele z nich uważa się za substancje antynowotworowe.

Istnieje bardzo wiele rodzajów polifenoli. Zaliczamy do nich np. kwasy fenolowe, flawonoidy, stilbeny i lignany. Poszczególne związki różnią się właściwościami, budową oraz produktami, w których występują. Łączy je za to wielokierunkowy pozytywny wpływ na organizm. Za chwilę poznasz ich najważniejszych przedstawicieli.

Substancje antynowotworowe w roślinach – kwasy fenolowe

Kwasy fenolowe – w przyrodzie nadają zazwyczaj pokarmom kwaśny lub gorzkawy smak. Mogą neutralizować wolne rodniki i przerywać ich reakcje. Niektóre z nich hamują tworzenie się szkodliwych nitrozoamin. Inne (np. pochodne kwasu chlorogenowego) mogą nawet wpływać na nasze geny odpowiedzialne za produkcję naszych własnych enzymów antyoksydacyjnych.

• Kwasy hydroksycynamonowe (np. kwas kawowy) są jednymi z efektywniejszych antyoksydantów. Znajdziesz je w brokułach, jarmużu, jabłkach, śliwkach, gruszkach, oleju z pestek dyni, sałacie, szpinaku, kapuście, czarnej porzeczce, kawie, ziemniakach, ziarnach zbóż, oliwie czy winie.
• Kwasy hydroksybenzoesowe zmiatają wolne rodniki. Występują w malinach, winogronach, porzeczkach, jeżynach, truskawkach, herbacie, cebuli czy rzodkiewkach.
• Kwas chlorogenowy to efektywny antyoksydant, który występuje np. w ziemniakach, jabłkach, wiśniach oraz w kawie.
• Kurkumina – jest pochodną jednego z kwasów fenolowych. Znajduje się ona w kurkumie, którą najlepiej łączyć z pieprzem, by spotęgować jej działanie przeciwzapalne i najprawdopodobniej antynowotworowe.

Działanie i źródła flawonoidów

Flawonoidy dzielą się na kilka podgrup o różnej budowie chemicznej. Niektóre z nich to substancje antynowotworowe o potwierdzonym działaniu.

• Florydzyna, która znajduje się w gruszkach, wiśniach i jabłkach ma zdolność redukcji stresu oksydacyjnego.
• Apigenina, zawarta między innymi w pietruszce, cebuli, rumianku, grapefruitach, pomarańczach, selerach, herbacie i kiełkach pszenicy, wykazuje działanie przeciwzapalne, antynowotworowe i antyoksydacyjne.
• Kwercetyna jest obecna np. w wiśniach, brokułach, winie, szpinaku, brukselce, cebuli, aronii, winogronach, jabłkach, kaparach, porzeczkach, brusznicach, borówkach i niektórych ziołach. Posiada udowodnione działanie hamujące nowotworzenie. Działa przeciwzapalnie, zmiata wolne rodniki i hamuje enzymy odpowiedzialne za ich wytwarzanie. Może stymulować usuwanie wadliwych komórek i hamować wzrost nowotworów. Wzmacnia także działanie resweratrolu, o którym będzie mowa za chwilę.
• Izoflawony – są zaliczane do fitoestrogenów (naśladują hormony estrogenowe co ma istotny wpływ na zdrowie), a ich spożywanie może zmniejszać ryzyko raka piersi, prostaty a także jelita grubego. Występują przede wszystkim w soi oraz jej przetworach (np. tofu), ale ich źródła to także pozostałe nasiona roślin strączkowych (fasola, soczewica, groch, bób).
• Flawonoidy zielonej herbaty oraz ich pochodne (np. galusan epigalokatechiny), mogą zmniejszać stres oksydacyjny i stan zapalny w organizmie. Uważa się, że picie dobrej jakości herbaty może być istotnym elementem profilaktyki antynowotworowej.
• Antocyjany – posiadają skuteczne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Hamują szkodliwe działanie wolnych rodników oraz eliminują reaktywne formy tlenu i azotu. Występują w aroniach, jagodach, malinach, porzeczkach, truskawkach, borówkach, winogronach, żurawinach, czerwonej kapuście, czerwonej cebuli i rzodkwi.

Antynowotworowe polifenole w owocach

Stilbeny to związki, których najważniejszym przedstawicielem jest resweratrol. Znajduje się on w czerwonym winie, owocach jagodowych i soku winogronowym.

Związek ten może hamować nowotworzenie na różnych jego etapach oraz zmniejszać ryzyko wystąpienia przerzutów. Działa antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i antymutagennie. Uważa się, że może zapobiegać np. rakowi piersi, prostaty czy jelita grubego.

Związki fenolowe – naturalne fitoestrogeny

Lignany (w tym sekoizolarycyrezinol) to związki fenolowe zaliczane do fitoestrogenów (podobnie jak izoflawony, o których była mowa wyżej). Po ich spożyciu, zostają przekształcone w naszych jelitach do związków, które naśladujących ludzkie estrogeny. Są elementem profilaktyce chorób hormonozależnych (w tym niektórych nowotworów). Mogą np. pomagać zapobiegać rakowi piersi u kobiet po menopauzie. Lignany występują np. w siemieniu lnianym, oleju lnianym, orzechach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, sezamie, pestkach słonecznika, oleju sezamowym, oliwie, kawie i herbacie.

Czy istnieje dieta antynowotworowa?

Substancje antynowotworowe to jednak nie tylko polifenole. Należą do nich także niektóre witaminy czy składniki biologicznie aktywne występujące np. w warzywach. Ważne jest nie tylko dostarczanie w diecie pewnych składników, ale także unikanie innych (szkodliwych) i właściwa kompozycja jadłospisu.

Obecnie intensywnie pracuję nad książką o diecie zapobiegającej nowotworom, która dostarczy wam potężną dawkę wiedzy oraz zbiór ciekawych przepisów ilustrujących jej zalecenia 🙂